Bác sĩ Y-éc-xanh – nhà khoa học cống hiến thầm lặng cho Việt Nam là ai?

Y-éc-xanh là người đã để lại nhiều nghiên cứu vĩ đại cho lĩnh vực y học, nông nghiệp Việt Nam, coi Việt Nam là quê hương thứ hai của mình. Tuy nhiên không phải ai cũng biết đến con người hy sinh thầm lặng cho đất nước Việt Nam này. Cùng tìm hiểu về ông qua bài viết dưới đây.

Bác sĩ Y-éc-xanh là ai ?

Y-éc-xanh tên thật là Alexandre Yersin, sinh ngày 22/9/1863 tại Lavaux, Thụy Sĩ.

Vào nửa đầu của thế kỷ thứ 19,  các nhà truyền giáo Tin Lành tại Trung Hoa thường kêu gọi những thanh niên có trình độ học vấn tham gia vào chương trình truyền giáo qua phương tiện y khoa.  Đáp lời kêu gọi đó, sau khi tốt nghiệp trung học, Yersin theo học y khoa tại Đại học Lausanne được một năm (1883-1884). Năm 1884, Yersin sang Đức học y khoa tại University of Marburg.

Hơn một năm sau khi Alexandre Yersin tốt nghiệp, ngày 14/11/1889 Viện Pasteur tại Paris được khánh thành, Yersin được mời vào làm việc tại đây. Ngoài việc nghiên cứu, Alexandre Yersin còn có trách nhiệm dạy môn vi sinh vật cho các sinh viên.  Emile Roux và Alexandre Yersin là những người đầu tiên soạn giáo trình và dạy môn vi sinh vật trên thế giới.

Alexandre Yersin là Giám đốc của Viện Pasteur tại Đông Dương. Ông cũng là người sáng lập và là Viện Trưởng đầu tiên của Viện Đại Học Y Khoa Hà Nội. Bác sĩ Alexandre Yersin cũng là một nhà thám hiểm, một nhà nghiên cứu về canh nông và là một khoa học gia nổi tiếng trên thế giới về vi trùng học.

Ông là một nhà khoa học lớn của thế giới, là một người rao truyền Phúc Âm tại Việt Nam. Mục đích của ông đến với Việt Nam không chỉ đơn thuần làm công tác khám chữa bệnh mà còn để rao truyền tình yêu thương của Chúa cứu thế Jesus cho dân tộc Việt Nam. Cả cuộc đời ông tận hiến cho Chúa và cho nhân dân Việt Nam.

Động lực nào khiến Y-éc-xanh muốn đặt chân đến Đông Dương?

Mới 26 tuổi, tốt nghiệp với văn bằng tiến sĩ y khoa, được mời làm việc trong một viện nghiên cứu y khoa nổi tiếng, tại một thành  phố tráng lệ vào thời đó, cuộc sống tốt đẹp và tương lai sáng lạng dọn sẵn cho nhà khoa học trẻ tuổi. Tuy nhiên, Alexandre Yersin không dừng lại ở đó. Ông đi theo một tiếng gọi cao cả hơn.

Từ nhỏ, Alexandre Yersin ngưỡng mộ David Livingstone (1813-1873), một bác sĩ và là một nhà truyền giáo Tin Lành người Anh. David Livingstone là một trong những người đã sốt sắng hưởng ứng việc truyền giáo qua phương tiện y khoa. Noi gương David Livingstone, Alexandre Yersin cũng học y khoa và chờ ngày đi truyền giáo.  Ông giấu kín ý định đi truyền giáo của mình cho bạn bè và những người cộng sự. Ngoài chuyện học hành nghiên cứu, Yersin đã dành nhiều thì giờ nghiên cứu bản đồ Trung Hoa và Đông Dương.

Vào cuối thế kỷ 19, các tạp chí truyền giáo thường đăng lời kêu gọi Sudan, Tây Tạng và Đông Dương là những khu vực rộng lớn đông dân nhưng vẫn chưa có giáo sĩ Tin Lành nào đến hoạt động. Alexandre Yersin đến Đông Dương.

Tháng 10 năm 1890, Yersin đến Sài Gòn. Tháng 7 năm 1891, trên chuyến tàu từ Sài Gòn đi Hải Phòng, Yersin bị chinh phục bởi vẻ đẹp của bờ biển Nha Trang. Yersin đã chọn thị trấn ven biển này làm nơi định cư.

Y-éc-xanh đã có những cống hiến gì cho nhân dân Việt Nam?

Sống với dân Việt Nam, Yersin biết trâu bò là nguồn năng lực cho nhà nông. Sẵn có đất, Yersin mở rộng nghiên cứu việc chữa bệnh cho gia súc. Trung tâm thí nghiệm của Yersin trở thành viện thú y đầu tiên ở Đông Dương.

Biết được uy tín của Yersin, năm 1902, Toàn Quyền Paul Doumer yêu cầu Yersin ra Hà Nội giúp thành lập Đại Học Y Khoa Hà Nội. Hai năm sau, Đại Học Y Khoa Hà Nội được khánh thành. Đây là trường đại học y khoa đầu tiên của Đông Dương. Alexandre Yersin là Viện Trưởng đầu tiên của trường này.

Yersin không phải là người thích quyền hành và ông cũng không thích chính sách cai trị của người Pháp tại Đông Dương. Tuy nhiên, một số chương trình chính quyền Đông Dương yêu cầu Yersin tham gia, ông đã sẵn lòng hợp tác vì Yersin tin rằng những điều ông làm có ích cho nước Việt Nam và dân tộc Việt Nam.

Năm 1905, phòng thí nghiệm của Yersin ở Nha Trang được nâng cấp trở thành Viện Pasteur Đông Dương.  Đây là Viện Pasteur thứ hai trên thế giới.  Bên cạnh các phòng thí nghiệm tại Nha Trang và Sài Gòn, trong những năm về sau, Yersin mở thêm các trung tâm nghiên cứu tại Hà Nội (1920) và Đà Lạt (1936).

Sau đó, Yersin bắt đầu thực hiện việc nghiên cứu những cây trồng mang lại ích lợi lâu dài cho Việt Nam. Hai mươi lăm năm còn lại của cuộc đời, Yersin đã chú tâm vào việc nghiên cứu thực vật. Yersin cho nhập các giống trà, cà phê, ca cao, cao su, cọ, dừa, các loại cây ăn trái, dâu, mận, cà rốt, bắp cải, súp lơ. Ông cho trồng thí nghiệm những loại cây và rau này trên những loại đất và địa hình khác nhau. Sau khi nghiên cứu, Yersin hướng dẫn cách trồng và giới thiệu cho nhà nông. Năm 1915, Yersin cho trồng cây ký ninh tại Hòn Bà để chiết dược thảo làm thuốc trừ sốt rét.

Những nghiên cứu đã mang lại nhiều lợi ích cho nhân dân Việt Nam. Để biết ơn những đóng góp của ông, nhà nước đã lấy tên ông đặt cho nhiều tuyến phố và viện khoa học trên khắp đất nước.

Mộ phần của Y-éc-xanh nằm ở đâu ?

Năm 1943, khi ông mất, hàng chục nghìn nhân dân địa phương và nhiều vùng lân cận đã thương tiếc, đến viếng và đưa tiễn ông.

Mộ phần của bác sĩ Y-éc-xanh nằm ở xã Suối Dầu, huyện Diên Khánh, tỉnh Khánh Hòa. Ðây cũng là nơi ông từng ở và nghiên cứu trong nhiều năm cho đến tận cuối đời. Mộ của ông nằm trên đỉnh đồi nhỏ, đường đi lên làm bằng bậc đá chẻ, hai bên là rừng cây lâu năm, rậm rạp, dây leo chằng chịt.

Ngôi mộ của bác sĩ Y-éc-xanh khá bình dị, nhỏ bé, hướng về phía biển, khiêm tốn như cuộc đời nghiên cứu khoa học lặng lẽ của ông khi quyết định gắn bó với Việt Nam và chọn nơi này là quê hương cho đến cuối đời mình. Trên bia mộ ghi ngày tháng năm sinh, năm mất của ông bằng hai dòng chữ Việt – Pháp, cuối tấm bia đề chữ: “Ân nhân và Nhà Nhân đạo được nhân dân Việt Nam tôn kính”.

Không gian khu mộ phần và tưởng niệm bác sĩ Y-éc-xanh yên bình và tĩnh lặng, chỉ có tiếng gió xào xạc và chim muông ríu rít, không khí mát mẻ quanh năm. Từ trên đồi nhìn xuống, phía xa là những cánh đồng mía bao bọc, nhấp nhô, ngút ngàn màu xanh.

Hằng năm, vào những ngày lễ Tết, rất đông nhân dân địa phương cũng như khách du lịch trong và ngoài nước đến thăm viếng khu tưởng niệm bác sĩ Y-éc-xanh, để tưởng nhớ những cống hiến ông đã làm cho nhân dân Việt Nam.

Y-éc-xanh là một nhà khoa học lớn nhưng luôn khiêm nhường, gần gũi với mọi người xung quanh. Ông là một tấm gương sáng về lòng say mê khoa học, say mê tìm tòi nghiên cứu, khám phá những mảnh đất mới lạ. Nhân dân thế giới, Việt Nam biết ơn ông, ngưỡng mộ trước những cống hiến to lớn mà ông dành trọn đời phấn đấu.