Tiếng Việt hiện nay chúng ta sử dụng mượn rất nhiều từ tiếng Trung Quốc, gọi là từ Hán – Việt, “sĩ tử” nằm trong số đó. Nó được sử dụng từ thời phong kiến cho đến ngày nay. Nhưng liệu sĩ tử xưa và nay có còn giống nhau không?

Sĩ tử là gì?

Khi tra từ điển Hán – Việt, Sĩ tử là một từ ghép do hai từ:

Sĩ ( 士 ): học trò, người có học vấn, tầng lớp có học thức

Ví dụ: kẻ sĩ ( chỉ người có tri thức), sĩ- nông -công- thương

Tử ( 子 ): con người

Theo Từ Điển tiếng Việt của Hồ Ngọc Đức, từ này còn mang nghĩa sau:

Là học sinh của Quốc Tử Giám (trường học do nhà vua lập ra ở kinh đô)
Nghĩa rộng hơn là học sinh tại các trường do triều đình quản lý

Thơ Trần Tế Xương có câu diễn tả cảnh lều chõng đi thi thời phong kiến:

“Lôi thôi sĩ tử vai đeo lọ, Ậm oẹ quan trường miệng thét loa”

So sánh sĩ tử xưa và nay

Chuyện học hành và thi cử thời nào cũng gặp những khó khăn và thuận lợi riêng. Thời xưa chỉ học văn và đi thi, thời nay các sĩ tử phải học rất nhiều môn: học Toán, học Văn, học Anh, học Hóa, học chơi game, học lướt web – học cà khịa (kiến thức xã hội),….

Thời xưa chỉ cần chọn nghề duy nhất là làm quan, thời này bao nhiêu là việc, bao nhiêu là ngành,… quá nhiều lựa chọn gây rối, không biết chọn cái nào.

Điều kiện học tập đối lập nhau. Thời xưa học đèn dầu, thiếu sách, thiếu thầy dạy. Thời nay, cái gì không biết thì tra Google.

“Có thực mới vực được đạo”, ấy thế mà bữa cơm mùa thi khi xưa chỉ đơn giản với những đồ ăn dân dã quen thuộc như: cơm trắng, rau luộc, cà muối, tương bần. Còn thời nay, các sĩ tử được phụ huynh chăm chút cho từng li từng tí trong bữa ăn, nào cá, nào trứng, thịt, hoa quả…..để bổ sung dinh dưỡng, tăng cường trí nhớ giúp vượt qua được mùa thi.

Xưa áp lực lớn từ gia đình, nay không những gia đình mà các sĩ tử còn chịu áp lực từ nhiều “đối tượng” khác mà đối tượng nguy hiểm nhất là “con nhà người ta”