Năng lượng nguyên tử ra đời đã mang lại sự phát triển vượt bậc cho nền kinh tế Việt Nam. Vậy người đặt nền móng, trực tiếp chỉ đạo sự hình thành và phát triển ngành Năng lượng nguyên tử Việt Nam là ai? theo dõi bài viết dưới đây để có câu trả lời.
Nội dung trong bài này
Người đặt nền móng cho ngành năng lượng nguyên tử Việt Nam là ai?
Giáo sư Nguyễn Đình Tứ sinh ngày 1/10/1932, trong một gia đình nhà giáo giàu truyền thống hiếu học, yêu nước tại làng Nguyên Xá, xã Song Lộc, huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh.
Ngay từ nhỏ, GS.NGND Nguyễn Đình Tứ đã bộc lộ tư chất thông minh, cốt cách đặc biệt: Học giỏi, học vượt cấp, học vượt thời gian với một sự say mê tìm tòi, khám phá cao độ.
Từ khi vào học ở trường làng, ở huyện, ở tỉnh cho đến khi học ở nước ngoài, ông luôn luôn đứng vị trí đầu bảng. Ông trở thành đảng viên Đảng Cộng sản Việt Nam từ năm 17 tuổi, khi còn là học sinh phổ thông. Được tôi luyện trong thực tiễn cách mạng, GS. Nguyễn Đình Tứ đã từng bước trưởng thành và trở thành người cộng sản trung kiên, một nhà khoa học đầu ngành Vật lí hạt nhân, một nhà lãnh đạo uy tín của Đảng, Nhà nước.
Gia đình ông có tất cả 7 anh chị em, cả thả đều học cao và đỗ đạt.
Con đường đến với nghiên cứu vật lý của Nguyễn Đình Tứ như thế nào?
Năm 1957, sau khi tốt nghiệp xuất sắc ngành thủy lợi, Đại học Vũ Hán (Trung Quốc), Nguyễn Đình Tứ được Nhà nước chọn cử cùng hai người khác sang học tập và làm việc tại Viện Liên hợp nghiên cứu hạt nhân Đúp-na (quen gọi là Viện Đúp-na, thuộc Liên Xô trước đây) và ngày nay là Liên bang Nga. Chuyển sang một lĩnh vực mới nhưng vốn là người có năng khiếu về toán và vật lý nên một thời gian không lâu, Nguyễn Đình Tứ đã hòa nhập vào công việc học tập, nghiên cứu ở Trung tâm khoa học – công nghệ lớn nhất thế giới lúc bấy giờ.
Tại Viện Đúp-na, dưới sự dẫn dắt của các GS người Nga, ông được bố trí làm việc trong phòng thì nghiệm năng lượng cao, chuyên nghiên cứu về vật lý hạt cơ bản. Am hiểu vật lý lý thuyết, nắm vững phương pháp tính toán trong quá trình làm thực nghiệm, Nguyễn Đình Tứ là tác giả chính của công trình phát minh ra phản hạt sigma âm vào năm 1961, tại Viện Đúp-na.
Có thể nói, đây là sự kiện gây tiếng vang lớn trong cộng đồng khoa học quốc tế vào đầu những năm 60 của thế kỷ trước. Chẳng thế mà Viện sĩ Ban-din cũng như ban lãnh đạo Phòng thí nghiệm năng lượng cao thuộc Viện Đúp-na khi đó đã đánh giá: “Từ những năm 1958 – 1962, với sự tham gia tích cực của Nguyễn Đình Tứ, Viện nghiên cứu Đúp-na đã thu được những kết quả vật lý rất quan trọng. Anh đã chứng tỏ khả năng xuất sắc, và là một trong những nhà vật lý hàng đầu”.
Ghi nhận công lao đóng góp của ông, ngay sau khi công bố kết quả nghiên cứu, Nguyễn Đình Tứ đã nhận giải thưởng của Hội đồng khoa học Viện Liên hợp nghiên cứu hạt nhân Đúp-na. Đến năm 1968, chính phủ Liên Xô (cũ), cấp bằng phát minh cho nhóm nghiên cứu quốc tế tại Viện Đúp-na, mà ông là thành viên chủ chốt của công trình.
Nguyễn Đình Tứ đã có những đóng góp gì đối với ngành năng lượng nguyên tử Việt Nam?
Hơn mười năm nghiên cứu, làm việc ở Viện Đúp-na, GS Nguyễn Đình Tứ đã quan tâm và nuôi ý tưởng ứng dụng năng lượng hạt nhân vào phát triển kinh tế – xã hội ở nước ta khi điều kiện cho phép. Chính vì vậy, thời gian làm Hiệu phó kiêm Chủ nhiệm Khoa Vật lý, Đại học Tổng hợp; nhất là mười năm trên cương vị Bộ trưởng Đại học và Trung học chuyên nghiệp (1976 – 1986), ông hết sức quan tâm công tác đào tạo và tập hợp đội ngũ cán bộ chuyên ngành hạt nhân năng lượng cao.
Sau một thời gian chuẩn bị, Chính phủ đã có quyết định thành lập Viện nghiên cứu hạt nhân do GS Nguyễn Đình Tứ đề xuất. Đến năm 1986, chuyển thành Viện năng lượng nguyên tử quốc gia và năm 1994, đổi tên thành Viện năng lượng nguyên tử Việt Nam. Tuy bộn bề công việc trong vai trò là Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Khoa giáo Trung ương, nhưng ông vẫn được Thủ tướng Chính phủ giao trách nhiệm làm Viện trưởng, rồi Chủ tịch Hội đồng Viện năng lượng nguyên tử Việt Nam cho đến khi qua đời. Ngay dự án xây dựng nhà máy điện hạt nhân mà mấy năm nay chúng ta đang triển khai ở Ninh Thuận cũng là khởi phát từ ý tưởng của GS Nguyễn Đình Tứ.
Ông vừa là một nhà quản lý, một cán bộ lãnh đạo cao cấp mẫu mực, đồng thời là một nhà khoa học chân chính. Bởi vậy, dù phải đảm nhận nhiều cương vị khác nhau, GS Nguyễn Đình Tứ vẫn được giao chủ nhiệm các chương trình khoa học – công nghệ cấp Nhà nước. Chẳng hạn, chương trình 50B, tập trung định hướng nguyên vật liệu hạt nhân (1986 – 1990), chương trình KC-09 về khoa học và công nghệ hạt nhân (1991 – 1995). Từ đây, việc khôi phục và đưa lò phản ứng hạt nhân Đà Lạt đi vào hoạt động được thực hiện; công tác ứng dụng năng lượng hạt nhân trong các lĩnh vực nông nghiệp, công nghiệp và chăm sóc sức khỏe từng bước được phát triển, mở rộng gần 30 năm trở lại đây.
Giáo sư Nguyễn Đình Tứ đã đầu tư hết tâm lực, trí tuệ cho ngành điện hạt nhân, từ khâu tổ chức đến hoạt động đào tạo và bồi dưỡng cán bộ cũng như việc xây dựng các chương trình nghiên cứu, ứng dụng năng lượng nguyên tử. Đó là những cống hiến vĩ đại mà thế hệ sau cần phát triển hơn nữa.
