Người bào chế thành công thuốc kháng sinh penicillin ở Việt Nam là ai?

Thuốc kháng sinh penicillin ra đời đã đem đến sự thay đổi lớn cho nền y học và góp phần vào thắng lợi của chiến tranh Việt Nam. Vậy ai đã là người bào chế thành công loại thuốc này? câu trả lời sẽ có trong bài viết dưới đây.

Ai là người nghiên cứu và sản xuất thành công thuốc kháng sinh penicillin ở Việt Nam?

Người đã nghiên và sản xuất thành công thuốc kháng sinh penicillin góp phần đắc lực cho công cuộc kháng chiến chống Pháp đi đến thắng lợi là bác sĩ Đặng Văn Ngữ.

Đặng Văn Ngữ (1910 – 1967) quê ở làng An Cựu, ngoại thành kinh đô Huế là một giáo sư, bác sĩ y khoa nổi tiếng của nền y học hiện đại Việt Nam. Ông là bác sĩ đầu ngành nghiên cứu về ký sinh trùng ở Việt Nam. Không những thế, ông còn chính là người đã sáng lập ra Viện Sốt rét – Ký sinh trùng và côn trùng Việt Nam, và làm Viện trưởng đầu tiên của viện này.

Quá trình học tập và nghiên cứu của Đặng Văn Ngữ như thế nào?

Hồi nhỏ, Đặng Văn Ngữ học tiểu học ở Vinh, trung học tại Huế, đỗ đầu trong kỳ thi tốt nghiệp và học tiếp tại Hà Nội. Năm 1930, ông đỗ tú tài bản xứ lẫn tú tài Pháp, và nhận được học bổng tiếp tục theo học tại Trường Y- Dược thuộc đại học Đông Dương.

Với thành tích học tập xuất sắc, sau khi tốt nghiệp bác sĩ y khoa năm 1937, ông là người Việt Nam đầu tiên được giữ lại làm phụ giảng cho giáo sư Henry Galliard- Chủ nhiệm Bộ môn Ký sinh trùng, Hiệu trưởng Trường Y- Dược lúc đó.

Sự nghiệp của ông được thay đổi từ đây, lĩnh vực “ký sinh trùng” đã theo ông trọn cả cuộc đời. Thời gian này, ông hợp tác với bạn bè mở một phòng thí nghiệm đa khoa và trở thành Trưởng phòng thí nghiệm ký sinh trùng, giảng viên Sinh học Ban Dược. Với cương vị này, ông đã dành toàn bộ thời gian trong cuộc đời của mình cho nghiên cứu khoa học và đã hoàn thành, công bố 19 công trình nghiên cứu, trong đó có những công trình nổi tiếng thế giới và khu vực.

Năm 1936, ông đã phát hiện ra loài sán Clonorchis sinensis có thể ký sinh ở tụy; phát hiện này đã gây một tiếng vang lớn ở Việt Nam và trên thế giới. Vượt qua các nhà khoa học người Pháp nghiên cứu trước, giáo sư Đặng Văn Ngữ đã dành nhiều công sức điều tra về phân bố, sinh thái, sự gây bệnh của các loài ký sinh – một công việc mà bất kỳ ai muốn dành cả cuộc đời cho sự nghiệp thanh toán các bệnh ký sinh trùng cho nước mình đều phải làm.

Khi điều tra muỗi, ông đã phát hiện ra loại muỗi chưa từng biết và đặt tên là “muỗi A-nô-phen Bắc Kỳ”. Hoặc khi điều tra về nấm, ông đã phát hiện giống Piedra hortai ở Việt Nam, mà trước đó người Pháp nghĩ rằng chỉ có ở châu Phi.

Do có nhiều công trình nghiên cứu có giá trị trong lĩnh vực y học, năm 1943, ông được chọn đi du học ở Nhật với tiêu chuẩn “là người có trình độ cao, hiện đại, xứng đáng cho nền y học của Pháp tại Việt Nam”. Từ năm 1943 đến cuối năm 1948, ông học tập và làm việc tại Nhật. Ông đã học và nghiên cứu về nấm, men gây bệnh, về lao và hủi tại Trường Đại học Tokyo, về vi trùng đường ruột ở Bệnh viện Truyền nhiễm Tokyo.

Ở Nhật Bản, năm 1945, sau khi nhà bác học A.Fleming nhận được Giải thưởng Nobel vì có công phát hiện ra penicillin, mở ra kỷ nguyên mới điều trị các bệnh nhiễm trùng, được sự khuyến khích của giáo sư M.Ota, Đặng Văn Ngữ đã tìm được một giống nấm tiết ra penicillin.

Kết thúc chiến tranh thế giới lần thứ hai, Mỹ chiếm đóng Nhật Bản. Lúc đó ông đang làm việc ở Tokyo. Ông cùng các bạn lập hội Việt kiều do ông làm Chủ tịch, tổ chức biểu tình đòi công nhận nền độc lập ở Việt Nam… Cũng thời gian này, ông tiếp tục tích lũy kiến thức, phương pháp sản xuất penicillin.

Năm 1948, theo tiếng gọi thiêng liêng của Tổ quốc và Chủ tịch Hồ Chí Minh, ông về nước tham gia kháng chiến. Sau nhiều khó khăn, vất vả ông đã có mặt ở chiến khu Việt Bắc. Tất cả tài sản ông đem từ Thái Lan về nước chỉ có hai bộ quần áo và ống giống nấm penicillium với một tấm lòng, một trí tuệ sẵn sàng hiến dâng cho cuộc kháng chiến thắng lợi.

Trong phòng thí nghiệm đơn sơ bằng tre, nứa, lá giữa núi rừng Việt Bắc (Chiêm Hóa, Tuyên Quang), ông đã nghiên cứu và sản xuất thành công thuốc kháng sinh – “nước lọc penicillin” chế từ giống nấm ông đem từ Nhật về, phục vụ kịp thời cho thương, bệnh binh trên các chiến trường, nhất là trong chiến dịch lịch sử Điện Biên Phủ.

Việc sản xuất được thuốc penicillin của giáo sư Đặng Văn Ngữ có ý nghĩa đặc biệt lớn lao. Nhờ thuốc kháng sinh này mà 80% thương binh không bị cưa chân tay, có thể trở về đơn vị chiến đấu.

Hòa bình lập lại, ông là người xây dựng ngành Ký sinh trùng học Việt Nam, từ đào tạo cán bộ đến xây dựng các mạng lưới có hệ thống. Năm 1957, ông sáng lập Viện sốt rét Ký sinh trùng và Côn trùng, là Chủ nhiệm Chương trình tiêu diệt bệnh sốt rét ở miền Bắc.

Sống ở một đất nước nhiệt đới, nóng ẩm nên hàng năm không biết bao người đã chết vì bệnh sốt rét. Điều này đã làm ông – một nhà ký sinh trùng hàng đầu của Việt Nam day dứt.

Không cho phép mình đầu hàng hay nghỉ ngơi, ông lao vào nghiên cứu về ký sinh trùng sốt rét. Đặng Văn Ngữ cùng các đồng nghiệp và học trò đã đến nhiều địa phương, mang theo kính hiển vi, bình bơm, túi thuốc, hóa chất… với lòng quyết tâm xóa sạch bệnh sốt rét. Năm 1964, ông đã tìm ra muỗi An.sinensis – thủ phạm chính gây bệnh sốt rét tại đây và triển khai các phương pháp phòng, diệt. Tại Bắc Kạn, Thái Nguyên, Bắc Ninh…, các phương pháp diệt muỗi phòng dịch sốt rét, phun DDT, hun khói 10 loại thảo mộc đã được ông và đồng sự thử nghiệm và triển khai thành công.

Ông nhanh chóng nhận ra rằng nếu không ngăn chặn bệnh sốt rét từ bên kia vĩ tuyến 17 thì không thể giữ được thành quả của công cuộc chống sốt rét tại miền Bắc. Lần này, nhà khoa học cùng một số học trò – đồng sự “đi B” với mục đích hạn chế sự hoành hành của dịch sốt rét đang phổ biến trên các chiến trường Trung, Nam bộ, giảm thiểu tổn thất về sức khỏe và sinh mạng vì sốt rét cho bộ đội và thanh niên xung phong; trước mắt, nghiên cứu biện pháp phòng chống sốt rét tại chỗ, tìm hiểu khả năng sản xuất vaccine chống căn bệnh quái ác này.

Bác sĩ Đặng Văn Ngữ hi sinh ở đâu?

Chuyến vượt Trường Sơn để tới chiến trường Trung, Nam Bộ là hành trình cuối cùng của nhà giáo, nhà khoa học yêu nước Đặng Văn Ngữ. Chiều 1/4/1967, giáo sư Đặng Văn Ngữ hy sinh sau loạt bom B52 rải thảm của máy bay Mỹ xuống chiến trường Thừa Thiên – Huế, quê hương ông.

Thi hài ông nằm lặng lẽ suốt hai mươi năm cho đến khi tình cờ một người đốn củi tìm thấy mộ ông với gói vải dù bọc hài cốt và một tấm biển nhôm khắc vỏn vẹn dòng chữ: “Đặng Văn Ngữ 1/4/1967”. Người ta cho rằng đây là hài cốt một chiến sĩ vô danh nào đó nên đã đưa về nghĩa trang liệt sĩ xã Phong Mỹ, huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế. Sau này các con ông đã tìm được và đưa ông về yên nghỉ vĩnh hằng tại nghĩa trang họ Đặng trên núi Ngự Bình.

Đóng góp của Đặng Văn Ngữ với nền y khoa Việt Nam là gì?

Cuối năm 1946, khi còn đang học ở Nhật Bản, ông tình cờ đọc được “Lời kêu gọi Toàn quốc kháng chiến” của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Bác sĩ Đặng Văn Ngữ đã từ bỏ tất cả công việc nghiên cứu khoa học để về nước tham gia cách mạng.

Tháng 12/1949, ông trở về Việt Nam trong hoàn cảnh đất nước đang tiến hành cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp đầy gian khó. Bộ đội và nhân dân bị thương vong nhiều nhưng thuốc men điều trị khan hiếm, đặc biệt là các loại thuốc kháng sinh để phòng chống nhiễm khuẩn.

Trên đường về nước, ông đã viết đơn gửi Chủ tịch Ủy ban Kháng chiến Hành chính Liên khu 4 đề nghị cho phép ông ở lại để nghiên cứu và sản xuất Pê-ni-xi-lin (Penicillin). Trong thư, bác sĩ Đặng Văn Ngữ khẳng định tinh thần của mình: “Về phần riêng tôi, tôi quyết không chữa bệnh riêng và nguyện để tất cả thì giờ và tâm trí vào công việc nghiên cứu”.

Tại Chiến khu Việt Bắc, bác sĩ Đặng Văn Ngữ đã cùng các bác sĩ Hồ Đắc Di và Tôn Thất Tùng sáng lập Trường Đại học Y khoa kháng chiến (nay là Đại học Y Hà Nội). Lúc bấy giờ, do hoàn cảnh hết sức thiếu thốn, “cơm không đủ no, áo không đủ mặc”, thuốc men dành cho điều trị, đặc biệt là các loại thuốc kháng sinh hết sức cần thiết, nhưng cũng đặc biệt khan hiếm.

Vượt lên hoàn cảnh khó khăn, từ một phòng thí nghiệm nghèo nàn, bác sĩ Đặng Văn Ngữ đã nghiên cứu và sản xuất thành công thuốc Pê-ni-xi-lin (loại kháng sinh đóng vai trò to lớn trong điều trị chống nhiễm khuẩn) được chế từ giống nấm ông đem về từ Nhật Bản. Việc sản xuất được “nước lọc Pê-ni-xi-lin” của bác sĩ Đặng Văn Ngữ có ý nghĩa đặc biệt lớn lao, nhờ đó mà 80% thương binh không bị cưa chân tay, có thể trở về đơn vị chiến đấu. Thành công đó góp phần đắc lực cho công cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp đi đến thắng lợi.

Để tưởng nhớ những đóng góp của ông với dân tộc nhà nước đã cho lập ra con đường Đặng Văn Ngữ.

Năm 1955, ông là một trong 45 vị Giáo sư đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa được Chủ tịch Hồ Chí Minh ký quyết định và được tặng thưởng Huân chương Lao động hạng Ba cho thành tựu quan trọng này.

Năm 1957, Giáo sư Đặng Văn Ngữ sáng lập Viện Sốt rét, Ký sinh trùng và Côn trùng, Chủ nhiệm chương trình tiêu diệt bệnh sốt rét ở miền Bắc. Năm 1964, ông đã tìm ra giống muỗi gây bệnh sốt rét và triển khai các phương pháp phòng, diệt. Các phương pháp diệt muỗi phòng dịch sốt rét, phun thuốc DDT, hun khói 10 loại thảo mộc cũng đã được ông và các đồng sự thử nghiệm và triển khai thành công.

Viết về giáo sư Đặng Văn Ngữ và những đóng góp to lớn của ông cho ngành Y học Việt Nam, cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng từng viết: “… Đặng Văn Ngữ và các đồng nghiệp của mình đã hy sinh bởi một cuộc ném bom B52 rải thảm của kẻ thù ngày 1/4/1967. Bấy giờ, Đặng Văn Ngữ mới 57 tuổi, đang tuổi sung sức đối với người nghiên cứu khoa học tràn đầy nhiệt huyết vì một chí hướng cao đẹp. Chính vì vậy mà niềm đau thương của chúng ta biết bao sâu nặng, không bao giờ nguôi. Tôi viết dòng này lòng nặng trĩu thương nhớ khâm phục, luyến tiếc và mến yêu”.

Năm 1996, Giáo sư Đặng Văn ngữ được Nhà nước truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh. Để khắc ghi sự đóng góp của ông đối với nền y học Việt Nam, Nhà nước ta đã quyết định chọn tên ông được đặt cho con đường tại 3 địa danh lớn là thủ đô Hà Nội, quê hương ông là Huế và thành phố Hồ Chí Minh.